Şiirsel düşüncenin sadece 'ham ve cılk bir duygu hali' olarak anlaşılmasını eleştiren Necip Fazıl, temellerini Mutlak Hakikat ve Allah üzerine kuran şiirsel düşünceyi, sırlı ve rumuzlu bir dille, yani fikirle duygunun ara çizgisinde meydana gelen 'duygulaşmış düşünceler' olarak belirlemektedir.
İbn Sina, şiirsel ifadenin zihinde bir tasdik oluşturmuş gibi göründüğü halde gerçekte bunun bir tasdik değil, bir etkilenim olduğunu söyler.
Paul Valery, gündelik dilin insanlar arasında tedavülde olan madeni paraya, şiir dilinin ise altın paraya benzediği şeklinde dile getirir.
Necip Fazıl, toplum uyurken, şairin toplumun rüyasını gördüğünü ve onun sayıklamalarını muhafaza ederek ortaya çıkarttığını düşünmektedir.
Şiirsel söyleyiş tarzı, hakikatin sanatsal imgelerle açığa çıktığı yerdir.
Görsel düşünmede, modern dönem bireyleri, sürekli akan elektronik ortamdaki bilgilerin görsel boyutunda sörf yapmaktan öteye geçememektedirler. Her ne kadar "Ekranlar yeni görme ve anlama biçimlerine açılan kapılardır." iddiası, düşünmenin ve anlamanın geliştirildiğini zannettirse bile soyuta dönüşmeyen düşünme, derinlik kazanmadan akıp gitmektedir.
Şiirde hakikatin mantıksal yapısı ortaya çıkmasa bile estetik, tecrübî ve ruhanî tezahürleri bilinebilir.
Bilinenler zihinde, zorunlu bir düzene girdiklerinde ve o, bilinenlerin sureti, tek bir düzende karar kıldığında, zihin, bilinenlerden, talep edilen bilinmeyene intikal eder ve bilme eylemi böylece ortaya çıkar veya bilgi oluşur.
Varlık ve hakikat kelimelerini aynı anlamda kullanan Gazzâlî, düşünebilen her türlü şeyin dört çeşit varlığa sahip olduğu görüşündedir. Bunlardan ilk ikisi; şeyin kendi nefsindeki hakikati ve şeyin kavramı tüm insanlarda aynıdır, değişmez. Son iki varlık türü olan söz ve yazı ise milletlere göre değişmektedir.
Hakikatin bilinmesindeki araç olarak mantık bilimi, akıl ilkeleri, beş tümel ve kategoriler teorileri ile düşünmede görelilikten, anlam farklılaşmalarından ve öznellikten sakındırmayı amaçlamaktadır.
Necati Öner'in ifadesiyle sanat, 'farklı alanlarda farklı ifade Yolları kullanılan, içgörüşe dayalı, duyguya hitap eden kişisel etkinlik'tir.
Daha açıkçası sanat, doğayı, insanı, toplumu ve hayatı içgörüş vasıtasıyla derin bir kavrayıştır.
Şiir, duygu yoğunlaşmasının bir düşünsel yapı içinde; anlam, ölçü, ses ve ritim öğelerini içerecek biçimde dile getirilmesidir.
Çocuklara yabancı dil öğretiminde manzum sözlük okutulmasının faydasını şair Şemsî (17.yy.) şöyle ifade etmektedir:
"Nazımla bir sabî okursa lüğât
Hızr veş nûş ider ol âb-ı hayât"
bu beyitte şiirsel dille yazılmış yabancı dil sözlüklerinin dil öğrenimine yeni başlayan çocuklar için can suyu gibi kıymetli olduğu îmâ edilmektedir.
